De weg naar Aletheia: Filosofie, Systemisch Werk en de Kunst van het Helpen
In een serie essays probeer ik filosofie laagdrempelig te maken en te koppelen aan een psychosociale werkvorm zoals coaching of therapie. De focus van dit essay: Wat is de invloed van Bert Hellinger op mijn werk als coach en toegepast psycholoog?
Over Bert Hellinger
Bert Hellinger was was een Duitse filosoof, psychotherapeut, theoloog en priester. Hij is de grondlegger van familieopstellingen. Een vorm van systemisch werk.
De mens zoekt waarheid. Niet de oppervlakkige waarheid van feiten en redeneringen, maar een diepere, existentiële waarheid – een waarheid die onthult in plaats van verbergt. In de Griekse filosofie werd deze vorm van waarheid Aletheia genoemd: letterlijk vertaald: niet zichtbaar.
Dit begrip vormt een brug tussen de filosofische zoektocht naar inzicht en het systemische werk van Bert Hellinger, waarin waarheid niet alleen wordt gedacht, maar vooral gevoeld en ervaren.
Systemen
Bert Hellinger stelt dat wij niet alleen individuen zijn, maar onlosmakelijk verbonden met een groter geheel: ons familiesysteem. Hierin schuilt de kern van veel van onze uitdagingen, onze verlangens en zelfs onze angsten. Generaties lang kunnen trauma’s, geheimen en onverwerkte emoties sluimeren, zich vastzetten in onze lichaamstaal, onze keuzes en onze manier van liefhebben. Wat in de duisternis blijft, zoekt zijn weg naar het licht. En juist dát is het proces waarin Aletheia en systemische opstellingen elkaar raken: het zichtbaar maken van de onbewuste krachten die ons leven sturen.
De filosofie van erkenning
Filosofen als Heidegger benadrukten dat waarheid niet slechts een constatering is, maar een ervaring. Zo ook in het systemisch werk: de waarheid over onze familie, onze plek in de orde van generaties en onze onbewuste loyaliteiten kan niet simpelweg cognitief worden begrepen. Ze moet ervaren worden, belichaamd, herkend. Wanneer in een opstelling een diepere waarheid aan het licht komt – bijvoorbeeld een verborgen verdriet, een vergeten voorouder, een onbewuste identificatie met een verloren familielid – gebeurt er iets wat woorden overstijgt. Het is een beweging naar erkenning en bevrijding.
Het onzichtbare weefsel van ons bestaan
Onze levens zijn niet puur op individuele wilskracht gebouwd. We zijn gevormd door de geschiedenissen die ons voorafgingen. Als een rivier die haar bedding volgt, bewegen wij binnen de structuren van ons familiesysteem. En net zoals een rivier niet tegen haar eigen loop in kan stromen zonder weerstand te ervaren, zo botsen wij op innerlijke obstakels wanneer we onbewust handelen tegen de verborgen wetten van ons systeem.
Veel van onze innerlijke conflicten vinden hun oorsprong in deze onbewuste patronen. Misschien draagt iemand een schuld die niet de zijne is. Misschien leeft een persoon klein en onopvallend omdat een familielid ooit uitgestoten werd. Misschien herhaalt iemand steeds opnieuw dezelfde destructieve dynamieken in relaties, niet omdat hij dat wil, maar omdat het systeem hem onbewust in die rol duwt. Aletheia betekent in dit geval het onthullen van deze dynamieken, ze zichtbaar maken en erkennen, zodat er een nieuwe, helende beweging kan ontstaan.
De vijf principes van helpen volgens Bert Hellinger
Hellinger ontwikkelde niet alleen inzichten in familiesystemen, maar ook in de kunst van het helpen. Helpen is geen willekeurige daad van goedheid, maar een diep proces waarin zowel de helper als de ontvanger zich aan bepaalde wetten houden. Zijn vijf principes van helpen brengen helderheid in wat werkelijk bijdraagt aan heling en groei:
De grens van het helpen erkennen
Ware hulp begint met het besef dat we een ander niet kunnen redden. Helpen is niet hetzelfde als de last van iemand anders overnemen. Wanneer we andermans verantwoordelijkheid op ons nemen, ontnemen we hen de kans om zelf te groeien. Een systemische benadering van helpen betekent dat we alleen ondersteunen waar het gepast is.
Helpen vanuit gelijkwaardigheid
Een goede helper plaatst zichzelf niet boven de ander. Helpen vanuit een positie van ‘meer weten’ of ‘beter zijn’ creëert afhankelijkheid en verhindert echte verandering. In systemisch werk begeleiden we zonder te forceren naar inzicht en zelfverantwoordelijkheid.
Respecteren wat is
Heling begint bij acceptatie. Wat iemand heeft meegemaakt, wat een familiesysteem met zich meedraagt – het is niet aan ons om te oordelen of te veranderen. Door te erkennen wat is, en hier respectvol mee om te gaan, ontstaat er ruimte voor een nieuwe beweging. In een opstelling betekent dit dat we kijken naar de feiten zoals ze zijn, zonder ze te willen herschrijven.
Het juiste evenwicht tussen geven en nemen
Gezonde relaties – of ze nu binnen familie, werk of hulpverlening plaatsvinden – kennen een balans tussen geven en nemen. Een helper die te veel geeft zonder iets terug te ontvangen, raakt leeg. Een cliënt die alleen neemt zonder iets terug te geven, blijft afhankelijk. Systemisch werk laat ons deze balans herstellen.
Helpen zonder in te grijpen in het lot van de ander
Iedereen draagt zijn of haar eigen lot. Hoe moeilijk een situatie ook lijkt, we mogen het lot van de ander niet proberen over te nemen. Ware hulp bestaat uit het versterken van de ander in het dragen van zijn eigen geschiedenis, zodat hij of zij zelf de kracht vindt om verder te gaan.
Systemische waarheden
Bert Hellingers inzichten brengen een fundamentele filosofische waarheid naar voren: heling begint bij acceptatie van wat is. Niet bij verzet, niet bij het herschrijven van het verleden, maar bij het erkennen van de werkelijkheid zoals zij zich aandient. Wanneer in een familieopstelling een representant de plek inneemt van een vergeten of buitengesloten familielid, en wanneer dit lid eindelijk gezien en erkend wordt, ontstaat er een verschuiving. De energie in het systeem verandert. De onderstroom wordt gevoeld. En in die beweging schuilt bevrijding.
De waarheid maakt vrij, niet omdat ze een rationele verklaring biedt, maar omdat ze ons terugbrengt naar de natuurlijke ordening van het leven. De strijd tegen wat we niet willen zien, houdt ons gevangen. De erkenning van wat is, opent de mogelijkheden voor transformatie.
Reflectie en toepassing
Wie zich verdiept in systemisch werk, komt in aanraking met diepgewortelde patronen en dynamieken die vaak generaties overstijgen. Het vergt moed om deze patronen onder ogen te zien en te erkennen. Door inzicht te krijgen in deze onderliggende structuren en mechanismen, ontstaat er ruimte voor verandering en groei. Het bewust worden van deze processen is een eerste stap naar meer balans en helderheid, zowel in ons persoonlijke leven als in onze relaties met anderen.
Waar kan ik jou bij helpen?
Zou je willen weten wat ik als professioneel coach voor jou kan betekenen?
Wil jij in een persoonlijk gesprek bespreken wat jou bezig houdt en ben je klaar voor een verandering? Laten we dan samen aan de slag gaan!
Een afspraak om vrijblijvend en gratis kennis te maken maak je snel en eenvoudig zelf.
Overzicht van de belangrijkste pagina’s:
✓ Informatie over mijn praktijk,
✓ Lees hier meer over mij,
✓ Hier vind je mijn aanbod,
✓ Lees hier de reviews van mijn cliënten.
Neem gerust contact met me op. Ik help je graag!
De Mentaal Consulent